یزدفردا "كتاب گنج كوير (پيشينه و كارنامة كتابخانة وزيري يزد) پژوهش و نگارش حسين مسرت از سوي انتشارات انديشمندان يزد به بازار نشر آمد.
گنج کویر" پیشینه و کارنامه کتابخانه وزیری یزد " نوشته  محقق و پژوهشگر یزدی  حسین مسرّت که توسط انتشارات اندیشمندان یزد امسال( 1389 )در 204 صفحه مصور ودر قطع  رقعی منتشر شده است.

در پيش درآمد كتاب به قلم حسين مسرت آمده است: «بيش از نيم سده است كه كتابخانه وزيري يزد در گستره استان يزد خودنمايي مي‌كند؛ هزاران دانش‌آموخته و دانشور، خود را مديون اين گنجينة عظيم مي‌دانند كه چون گنجي نهفته در دل ريگزاران كوير مي‌ماند. پر از دُرهاي شاهوار و غلطان و پر از رازهاي پنهان.

اين گنج، ساليان سال است كه به پايمردي روحاني فرهنگ‌دوست، روانشاد حجت‌الاسلام وزيري، در دل اين خاكدان نهاده شده است، آن هم در كنار باشكوه ترين جلوه معماري كويري، يعني مسجد جامع كبير يزد و اگر نبود اين كارداني و دورانديشي او، چه بسا كه اكنون چندين هزار نسخه خطي و هزاران جلد كتاب چاپي آن ، در گوشه و كنار گيتي پراكنده گشته و از دسترس دانش‌پژوهان به دور بود...»

«گنج كوير» در سه فصل تنظيم شده است.

در فصل نخست اين عناوين به چشم مي‌آيد: زندگي‌نامه حجت‌الاسلام وزيري / غلام همت آن نازنينم (از دكتر جلالي پندري) / بنيان كتابخانه از زبان باني / خاطرة دكتر عبدالحسين جلاليان / مصاحبه با حاج‌آقا وزيري / پيشينه و شرح خدمات كتابخانه / مديران و معاونان / انتشارات / انجمن ادبي / كتابخانه در منظر اهل سخن / ديدگاه‌ها و ديدارها.

در فصل دوم هم به وقفنامه، ناظران كتابخانه، موقوفات و... پرداخته شده است و در فصل سوم گنجينة نفايس، گنجينه كتب خطي و... معرفي شده است.

گنج كوير با شمارگان 2000 جلد و بهاي 3000تومان منتشر شده است.

کتابخانه وزیری یزد پس از کتابخانه شرف الدین علی یزدی(بنیان 1327ش)، کهن ترین کتابخانه همگانی یزد است که درسالمه 1334ش به پایمردی و پشتکار روحانی فرهنگدوست ، حجت الاسلام وزیری بنیان شده است و اکنون با دارا بودن 195هزار جلد کتاب چاپی و 5هزارجلد خطی ، در رده خوانشگاه های برتر کشور جای دارد .

دارا بودن نسخه های یگانه دست نویس و کتاب های چاپی ، بویژه چاپ سنگی ارزنده و نمونه خط خوشنویس های نامی ایران ، باعث بلند آوازگی آن در گیتی شده است.

ازینرو شایسته بود زمانی گزارشی بلند بالا و والا از کارنامه این جایگاه فرهنگ ودانش در گستره کارهای پژوهشی ایران و یزد ، سامان یافته و به چشم اهل بینش برسد. اکنون این کتاب درسه بهره و یک پیوست با آرایش زیر گرد آمده است :

1-سالشمار کتابخانه وزیری.

2-زندگی نامه بانی.

3-بنیان کتابخانه از زبان بانی.

4-پیشینه و گزارش خدمات.

5-انجمن ادبی.

6-انتشارات.

7-واقفان.

8-شناسایی بخش ها.

9-گنجینه نفایس.

10-کتابشناسی کتابخانه وزیری.

11- خاطره دکتر جلالیان.

و .................................

در صفحات 158 تا 160  کتاب ارزشمندگنج کویرنوشته حسین مسرّت با عنوان گنجينة نفايس کتابخانه وزیری می خوانید :
بي­ درنگ پس از راه­ اندازي كتابخانه و درخواست باني آن مرحوم وزیری از دارندگان اسناد و كتب خطّي، اندك اندك، به غير از كتاب، تعدادي فرمان، نكاح­ نامه، مرقّع و حتّي اشياي نفيس و عتيقه به كتابخانه اهدا شد و از سال 1367ش كه وجود گنجینه ه­ایي در جنب كتابخانه به تصويب مديران ارشد آستان قدس رسيد، شروع به خريد اشياء و آثار نفيس گرديد. به موازات اين كار، تأسيس مركز يزدشناسي كه به همّت جمعي از فرهنگيان و ارادتمندان مرحوم وزيري در سال 1374ش محقّق شد، گروهي از مجموعه­ داران و علاقمندان و نيكوكاران را ترغيب و تشويق نمود كه اشياء و وسايل ارزشمند تاريخي و كهن خود را به گنجينه­ هایي كه در جنب اين مركز قرار داشت، بسپارند به حدّي كه ديگر فضاي وسيع تالار طبقة دوم كتابخانة مروج، گنجايش نگهداري آنها را نداشت و اكنون كه آن گنجينه، پس از سال­ها به جايگاه اصلي خود واقع در طبقة همكف ساختمان جديد كتابخانه منتقل شده، از وجود دهها مرقّع، صدها سكّه، هزاران قطعه عكس از مراجع، بزرگان، علما و اماكن تاريخي يزد، ابزار و ادوات جنگي، عودسوز، ابزار و اشياي توزين، سماور، لباس­ هاي سنّتي و قديمي، مهر و نگين انگشتري، تابلوهاي نقّاشي، قلمدان و وسايل تزئيني و هنري بهره­مند است. ابزار و اشياء و مرقعّاتي كه هركدام معرّف ذوق و هنر هنرمندان و صنعت كاران يزد در طول تاريخ است.

از برجسته­ ترين نفايس اين گنجينه مي­ توان به موارد زير اشاره كرد:

1- طومار كامل قرآن كريم به قطع بازوبندي به طول 60/5 متر و عرض 9 سانتي­متر به خطّ بسيار ريز (غبار) اسماعيل بن علي نقي موسوي يزدي، تحرير 1199ق بر كاغذ ترمه.

2- وقفنامة مدرسة شاهزاده محمّدولي ميرزا، حاكم يزد، تحرير 1221 ق، به طول 30/2متر و عرض 40سانتي­متر كه در حاشية آن 199 نفر از علما، بازرگانان، طلّاب، بزرگان و خوانين يزد امضاء يا مهر نموده­اند.

3- قبالة ازدواج آقا محمّد هراتي و خديجه سلطان به تاريخ 1284ق با مهرية هفت هزار تومان.

4- قبالة ازدواج ميرزا محمّد صرّاف بمي و خديجة سلطان خاتون با مهرية 210 تومان.

5- نمونة خطوط دانشمندان نامي اسلام مانند: علّامه حلّي، علّامه ­مجلسي، شيخ بهايي، ملّا اسماعيل عقدايي و ملّا مهدي نراقي.

6- نمونة خطوط استادان خوشنويس ايران مانند: احمد نيريزي، ميرعماد، درويش عبدالمجيد طالقاني و عبدالوهّاب طرازيزدي.

7- تعداد زيادي وقفنامه، منشور، اسناد، قباله­ هاي دولتي، نقوش قديمي، مرقعّات (216مرقع)، چهار فرمان از فتحعلي شاه قاجار، شش نكاح نامه نفيس مذهّب و 150 سكة ضرب دارالعباده يزد.

در کتاب گنج کویر پیشینه كتابخانه وزیری می خوانید :

كتابخانة وزیری یزد از جملة بزرگترین و مهمترین كتابخانه های ایران است كه بواسطة وجود هزاران جلد نسخه خطّی ارزشمند، محّل مراجعه روزانة ده ها پژوهشگر و خواننده است و این نهاد مرهون درایت و دوراندیشی یكی از روحانیان دانشمند این دیار حجّت الاسلام وزیری است كه پس از انجام خدمات ارزنده ای چون بازسازی مسجدجامع یزد (1324ش) احیای حوزة علمیة یزد به همراه دیگر روحانیان (شهریور 1320) و بنیان مدارس جامعة تعلیمات اسلامی یزد (1334) بواسطة نبود كتابخانه ای كارآمد و فراوان دوستداران دانش اندوزی و طلّاب و دانش آموزان، به اندیشة بنیان كتابخانه ای بر پایة كتاب هایی كه از پدر بدو رسیده بود و كتاب هایی كه خود، اندك اندك خریده بود، افتاد. از این رو با عزمی پولادین و اراده ای استوار، كتابخانه ای را با 1600 جلد كتاب چاپی و خطّی در درون مقبرة امامان جماعت مسجد جامع، واقع در دهلیزشمالی مسجد جامع كبیر راه اندازی كرد.

او این اندیشه را زمانی در خود پروراند كه به دیدن كتابخانة عظیم غلامعلی رئیس(فرهمند) رفته بود و آرزو نموده كه ای كاش من هم چنین كتابخانه ای داشتم، پس از آن بدین نتیجه رسید، كتاب آن گاه ارزش دارد كه مورد استفاده باشد، و گرنه اندوختن آن در گوشة خانه، مانند احتكار روزی مردم است كه در نزد عقل حرام است. وی بسیاری از این كتابها را سالها به دور از چشم نااهلان و گزمه های حكومتی، درون چلیك های فلزی و در نقب سرداب خانه پنهان كرده بود.

در تاریخ بنیان كتابخانه، سه مادّه تاریخ گفته شده است:

1- «كتابخانة وزیری یزد» =1333ش. از آیت الله حاج شیخ محمود فرساد

2- «تُقَرءُ فیها كتب قیمة» = 1374 ق برابر 1334 ش از سید موسی بحرالعلوم نجفی

3- كِتابُكَ اِن اَرَدتَ بَقاهُ اَرّخ «فَقَدِمهُ لِمكتَبه الوزیری» ‌(1385ق)

از جمال هاشمی نجفی گلپایگانی

وزیری به دلیل نفوذ كلام و ارتباط خوبی كه با بیشتر گروه های اجتماعی و فرهنگی یزد داشت، مانع از خروج بسیاری از كتب خطّی نفیس از یزد شد. وی برای حفظ و نگهداری نسخه های خطّی، افراد را ترغیب به فروش و یا اهدای نسخه می نمود. نیز بواسطة مسافرت هایی كه به مراكز گوناگون علمی ، مذهبی و فرهنگی ایران و كشورهای همسایه نموده بود و ارتباطاتی كه با این مراكز داشت و نیز ارسال نامه های عالمانه به مراجع تقلید، دانشمندان، استادان دانشگاه ، فرهنگیان و نویسندگان ، توانست در اندك زمانی كتابخانه را بواسطة وجودآثار ارزنده در ردیف كتابخانه های مشهور ایران در آورد.

پس از آنكه شمار كتابهای كتابخانه به حدود 14000جلد رسید و هر روز بر شمار مراجعان آن افزوده می گشت ، وزیری موضوع ساخت بنایی جدید را بر زمینی كه قبلا رنگرزی بوده و خود خریده بود، با محمّد هراتی یكی از بازرگانان مشهور یزدی در میان نهاد، و از اینرو با سرمایة وی ساختمانی آبرومند در بخش ورودی شرقی مسجد جامع به سال 1344 ش ساخته شد و در یكم فروردین 1345 ش، كتابخانة جدید گشایش یافت. فضای جدید در 900 مترمربع بنا شده بود و گنجایش حدود 100 هزار جلد كتاب و 150 نفر مطالعه كننده را داشت.

سپس در سال 1347ش با همّت و سرمایة حسین بشارت، دیگر بازرگان یزدی، ساختمان گنجینة كتابهای خطّی نیز به فضای پیشین افزوده شد در همان سال كه وزیری، نگران آیندة كتابخانة بود، به دلیل آنكه كتابخانه از هر جهت آوازه و رونقی در خور یافته بود، از سوی مدیران وزارت فرهنگ و هنر، اوقاف ایران، دانشگاه تهران وشهرداری یزد، درخواست تملّك و زیر پوشش قراردادن كتابخانه ارائه شد، اما وزیری با دلایلی معقول نپذیرفت و به رغم توصیه و مخالفت برخی، و بواسطة الهامی كه در سفر عتبات و در موقع زیارت بارگاه امام علی (ع) به او شده بود، با دوراندیشی و خرسندی خاطر، با نوشتن نامه ای برای احمد گلچین معانی، مشاور فرهنگی كتابخانة مركزی آستان قدس، عزم خود را بر اهدای آن به آستان قدس رضوی جزم نمود.

بی درنگ با این درخواست موافقت شد، و بر طبق وقف نامه ای كه به شمارة 47143 به انشای مصطفی فرساد تحریر شده بود در دفتر اسناد رسمی شمارة پنج یزد،تنظیم گردید، در شبانگاه روز 12 تیر 1348 با حضور و امضای عبّاس استادان صفار نمایندة قضایی آستان قدس و واقف، رسماً وقف بر آستان قدس رضوی گردید. پس از آن در جلسة با شكوهی كه 24 آبان 1348 همان سال در محلّ فرمانداری یزد با حضور باقرپیرنیا، نیابت تولیت آستان قدس و استاندار خراسان، دكتر احمدعلی رجانی، احمد گلچین معانی و غلامرضا دبیران فرماندار كل یزد تشكیل شد، از خدمات وزیری تجلیل گردید و همراه با دادن هدایای ویژه ، حكم خادمی افتخاری نیز به او داده شد، و سخنوران یزد، از جمله غلامرضا دبیران،اشعاری را كه در ستایش ازاین كارنیك وزیری سروده بودند،قرائت كردند.این اشعاربه تمامی دربخش «سروده ها»آمده است،ودراینجا به ذكربیتی ازمادهّ تاریخ، سروده دبیران بسنده می شود:

به یزد آی و تاریخ گنج گهر را «بیاد علّی بن موسی الرضا بین»

از اینرو از اوّل آذر 1348 كلیة امور مالی و اداری آن تحت پوشش آستان قدس قرار گرفت. كتابخانه در زمان واگذاری دارای 17967 جلد كتاب چاپی و 3300 جلد كتاب خطّی بود.

وزیری پس از آنكه در ساعت یك پس از نیمه شب، سند وقف نامه را به امضاء رساند، سجدة شكر به جای آورد و پس از آن ، این دو بیت را به خط خود در جایی درج كرد : سزد كه به سر خورشید سایه اندازیم چنین كه سایة شمس الشموس برسرماست

***

باز اگر آب حیاتی است به خُم خانة اوست باز اگر جام میی هست، به میخانة اوست

پس از پیروزی انقلاب شكوهمند اسلامی، توجّه بیشتری به كتابخانه مبذول شد و از این رو بر شمار كتاب ها ، كتابداران و كارمندان افزوده شدو در سال 1361ش گنجایش مخزن آن دو برابر گردید و باز چون فضای فعلی، هم فرسوده بود و هم جوابگوی خیل مراجعان نبود، با موافقت قائم مقام آستان قدس ، از تیر 1369 ش آغاز به خرید 7 باب خانة قدیمی و 9 باب مغازه در ضلع جنوبی كتابخانه شد و از نیمة دوم سال 1379 ش در پی تخریب خانه ها، عملیات ساختمان سازی آغاز گردید. فضای جدید مساحتی افزون بر 6300 مترمربع زیربنا دارد.

منبع: گنج کویر:

بانی و واقف کتابخانه

حجّت الاسلام و المسلیمن سیدعلی محمّد وزیری یزدی ( یزد 1272 _ یزد1356 ش ) از عالمان نامور یزد، واقف كتابخانة وزیری یزد به آستان قدس رضوی و بانی وباعث و مشوّق وقف بسیاری از املاك، باغات و مستغلّات در حوزة یزد و كرمان از سوی نیكوكاران به آستان قدس .

وزیری یزدی، فرزند سیدمهدی از احفاد میرزاسیدمرتضی وزیر و از سادات عریضی یزد به سال 1273 ش درشهر یزد به دنیا آمد. (وزیری ،19) دروس مقدّماتی فارسی و عربی را نزد پسردایی خود معتمدالعلماء فراگرفت.(كاظمینی 3،1656) و آنگاه درمدارس علمیة مصلّی ، شفیعیه و خان یزد، تحصیلات خود را زیر نظر علمای طراز اوّل یزد ادامه داد و پس از فراغت از تحصیل به وعظ و خطابه روی آورد.(جلالیان،106) و از مشهورترین وعّاظ یزد گردید (انتظاری ، سخنرانی ، 54) مدّت زمانی هم برای تبلیغ به شهرهای اصفهان، تهران، زاهدان،شیراز، قم و مشهد سفر كرد.(دعایی،122) در سفرهایی كه به عتبات عالیات و دیگر شهرهای ایران داشت، موفّق به كسب اجازه ازآیات عظام : سیدابوالحسن اصفهانی، حاج شیخ عبدالكریم حایری یزدی(مؤسّس حوزة علمیة قم ) سیدمحمود شاهرودی، سیدمحسن حكیم،حاج سیدمحمّدتقی خوانساری، حاج آقا حسین بروجردی، حاج آقاحسین قمی ، سیدابوالقاسم خوئی ، امام خمینی (ره)، حاج سیداحمد خوانساری، حاج سیدمحمّدهادی میلانی و حاج سید عبدالله شیرازی ، در امور حسبیه (وجوه شرعی) و روایی گردید.(جلالیان ،106 ،دعایی، 122، قریشی ، سیمای فضیلت، 266-257)

در همین سفرها بود كه وزیری از بیشتر علماء و دانشمندان، مراجع نامی و واعظان شهیر ایران ،دستخط و عكس به یادگار گرفت و بعدها آن را در مجموعه ای به نام «مجمع الجواهر» سامان داد و در گنجینة مخطوطات كتابخانه وزیری به یادگار نهاد.(انتظاری ، 74-73)

وزیری در طول سالیان عمر خود در زمینه های دینی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی فعالیت های سودمندی داشت كه می توان به بازگشایی مدارس حوزة علمیة یزد، پس از شهریور 1320 ش به كمك علمای نامی یزد (دعایی، 121) / تشكیل انجمن ادبی كتابخانة وزیری یزد در سال 1350 ش (قریشی ، 42) / تعمیر و مرمّت مسجد جامع كبیر یزد و تشكیل هیئت حامیان مسجد در سال1324 ش (آیت اللهی، 60)/ پیگیری و اهتمام در تصویب تعطیلی رسمی روز شهادت امام جعفر صادق(ع) در مجلس شورای ملّی در زمان آیت الله كاشانی(محمّدرضا انتظاری،مصاحبه 30/8/86) / اعزام مبلّغ به شهرها و روستاهای كشور و حتّی هامبورگ آلمان(قریشی ، گوشه هایی ، 41) / بنیانگذاری مدارس جامعة تعلیمات اسلامی یزد در سال 1334ش (رئوف ،127) گردآوری مجموعة خطّی مجمع الجواهر و یادادشتهای وزیری در چهار جلد ، اهتمام به چاپ چندین كتاب به نامهای: مجموعة وزیری (جلد اوّل) ، فهرست نسخه های خطّی كتابخانة وزیری ،ج1تا5 ، محضر الشهود فی ردّ الیهود، معادن الحكمه فی مكاتیب الائّمه ، المختارات من الرسائل/ قراردادن موقوفاتی از جمله: سه خانه در یزد و سهام بانك توسعة صنعتی و معدنی و كارخانة اقبال یزد برای پشتوانة هزینه های كتابخانة وزیری اشاره نمود. (محمّدرضا انتظاری، مصاحبه ،30/8/86)

امّا در اینجا به بخشی از فعالیتّهای وی كه در ارتباط با آستان قدس است، پرداخته می شود:

نخست، راه اندازی و ادارة كتابخانة وزیری در سال 1334 ش با حدود دو هزار جلد كتاب چاپی و خطّی شخصی خود (آیت اللهی،61) در دهلیز شمالی مسجد كهن و تاریخی جامع كبیر یزد و اهدای آن همراه با وسایل و تجهیزات به آستان قدس در تاریخ 12/4/1348، در زمانی كه 17967 جلد كتاب چاپی و 3300 كتاب خطّی داشت. (مهرنیا،42)

وزیری در طول سالیان حیات خود توانست با تشویق و ترغیب بسیاری از اهالی فرهنگ دوست تهران، مشهد ،هند و یزد ، كتابهای خطّی و چاپی نفیس را به مجموعه كتابخانه بیفزاید (درزمان فوت وزیری، كتابخانه دارای 33 هزار جلد كتاب بود)، چنانكه حتّی پس از درگذشت وی نیز بسیاری از نیكوكاران، بزرگان و فرهنگیان استان یزد، با توجّه به ارادتی كه به وی داشته و دارند، اموال و كتابهای خود را به كتابخانه می سپارند.

دوم، چنانكه شواهد عینی و مصاحبه های حضوری با واقفین املاك و باغات انار ، و پسته و . . . در استان های یزد و كرمان گواهی می دهد، بسیاری به اشاره و هدایت وزیری ،دارایی های منقول و غیر منقول خود را وقف بر آستان قدس نموده اند. این امر در سال 1348 و پس از اهدای كتابخانه وزیری به آستان قدس تشدید شد. (پیمایش)

وزیری در 3اردیبهشت 1356 در 82 سالگی درگذشت و در كتابخانة وزیری (دركنار درب ورودی) به خاك سپرده شد. در سال 1374 به پاس خدمات فرهنگی وی از سوی پست ایران، قطعه تمبری به یاد بود او چاپ شد در سال 1380 همایش نكوداشت وزیری از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان یزد و بنیاد ریحانه الرسول در شهر یزد برگزارشد و تاكنون سه عنوان كتاب به نام های : سیمای فضیلت (گردآوری سیدضیاء قریشی،1374)، یادمان شادروان وزیری یزدی(گردآوری : حسین مسرّت،1380)، وزیری اسطوره خاطره های ماندگار (گردآوری : حبیب مهرنیا،1385 ) درباره او چاپ شده است.

منبع: گنج کویر:34-36.

ساختمان كتابخانه

مساحت ساختمان پیشین كتابخانه كه باهمّت و سرمایة آقایان محمّد هراتی (در سال 1344 ش) و حسین بشارت(در سال 1347ش) بر روی زمین موقوفة حاجی آقا وزیری در ضلع شرقی مسجدجامع ساخته شده، 900 مترمربّع بوده است، ریاضی یزدی دربارة تاریخ ساخت آن شعری به مطلع زیر سروده است :

این بارگاه قدس كه عرشش مقام شد سقراط پاسبان و فلاطون ، غلام شد

در سال 1361ش با موافقت قائم مقام آستان قدس رضوی ،گسترش مخازن و تالار مطالعه، این فضا به 1100 مترمربّع رسید.در سال1369 برای گسترش فضای كیفی و كمّی آن با خرید 7 باب خانه و 9 باب مغازه در جنب كتابخانه و تخریب آن در سال 1375 ، عملیات ساختمان سازی از سال 1379 ش با همكاری استانداری یزد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آغاز شد و در سال 1386 ش ساختمان جدید در سه طبقه با تمام تجهیزات امروزی و استاندارد آمادة بهره برداری گردید.

اكنون كتابخانه با مساحت 6300 مترمربّع ، دارای تالارهای مطالعة برادران، خواهران و محققّان ،مخزن های:چاپی ، چاپ سنگی و خطّی و مطبوعات، آمفی تئأتر ، موزه، نمایشگاه، بخش اداری، بخش صحافی و مرمّت ، كتابخانة مجازی، اینترنت، تأسیسات ، مهمان سرا و حیاط مركزی است. هزینة نهایی ساختمان و تجهیزات كتابخانه بالغ بر 5/1 میلیارد تومان شده است كه یك پنجم آن از سوی استانداری یزد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پرداخت شده است.

منبع:گنج کویر

معرّفی بخشهای كتابخانه

كتابخانة وزیری پس از گسترش فضای كیفی و كمّی آن كه با عنایات خاصّة مسئولان كتابخانة مركزی آستان قدس رضوی و همكاری استانداری یزد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی محقّق شد .مجموعاًَ فضای زیر بنای آن به شش هزار مترمربّع رسیده كه دارای بخش های زیر است:

1- مخزن كتاب چاپی

در این فضا مجموعاً حدود 120 هزار جلد كتاب چاپی قرار دارد.

2- مخزن كتاب خطّی

این فضا در میانة مخزن آب انبارعطاء الله نقشبند (بین ساقه و گنبد) كه متعلّق به سده 11ق بوده، ساخته شده و بنا بر تمهیداتی كه در نظر گرفته شده، همچون قلعه ای مستحكم، یك دیواره در درون و دیواره ای دیگر در برون، جدارة آب انبار را نیز بدان افزوده اندكه توان مقاومت در شرایط گوناگون مانند آتش سوزی زلزله، رانش زمین و حتّی انفجار را داشته باشد. در مخزن كنونی هم اكنون حدود 5 هزار نسخه خطّی و 50 نسخه عكسی نگهداری می شود. زیر بنای این بخش حدود صد مترمربّع است كه در قسمتهای بعدی با عنوان "گنجینه كتابهای خطی و نفایس آن"بطور كامل شرح داده شده است .

3- مخزن كتاب چاپ سنگی

كتاب های چاپ سنگی كه برخی از آنها ارزش و اهمیت آن كم از نسخه های خطّی نیست ،از درون مخزن كتابهای چاپی استخراج شده و اكنون حدود 5 هزار جلد كتاب چاپ سنگی در این مكان وجود دارد.

4 - مخزن مطبوعات

در این مجموعه بیش از 400 عنوان مجلّه و 100 عنوان روزنامه از سال 1311 ق تاكنون نگهداری می شود. این نشریات به دو صورت اهدایی و خریداری به مجموعه كتابخانه افزوده شده است به طوری كه آمار مجلّدات آن به قرار زیر است :

روزنامه 1062/ مجلّه 3000/ سالنامه 100/ مجلّة خارجی100 و هرروزه بر تعداد آن افزوده می شود و چه بسیار جراید است كه در نوبت تجلید قرار دارد.

قدیمی ترین روزنامه فارسی موجود در آرشیو مطبوعات كتابخانه، حبل المتین به تاریخ 1311 ق است.

5- تالار محقّقان

كتابخانة وزیری كه اكنون 55 سال از عمر خود را پشت سر می گذارد ، به دلیل در برداشتن كتابهای ارزندة تاریخی، فرهنگی ، ادبی و مرجع، مورد مراجعة بسیاری از استادان و پژوهشگران بوده است. شرایط استفاده از این تالار با دیگربخش های كتابخانه فرق می كند و دارای تسهیلات و امكانات ویژه است.

6- تالار مطالعة برادران

در این تالار كه به صورت قفسه باز اداره می شود، حدود 30 هزار جلد كتاب در قفسه ها قرار دارد.

7- تالار مطالعة خواهران

این تالار هم به صورت قفسه باز بوده و حدود 30 هزار جلد كتاب را در خود جای داده است.

8- فهرست نگاری كتابهای خطّی و چاپ سنگی وگنجینه كتابهای خطی

چون كتابخانة وزیری دارای حدود 5000 نسخه خطّی و 5000جلد كتاب چاپ سنگی است و نیاز به اطلاع رسانی و روزآمدبودن فهرستهای آن بویژه در بخش كتابهای چاپ سنگی دارد این بخش راه اندازی شده و تاكنون بخشی از كتابهای چاپ سنگی فهرست نگاری شده است و در حال ویرایش فهرست نسخه های خطّی و افزودن شناسنامه كتاب های جدید خطّی است

9- بخش امانت

كتابخانة وزیری كه از سال 1377 بخش امانت آن دایر شده، اكنون 18 هزار عضو اعم از زن و مرد دارد كه بیشترین آن را دانشجویان تشكیل می دهند. بخش امانت از سه جایگاه به فعالیت می پردازد:

1-تالار برادران2- تالار خواهران3- سرویس امانت

10- خدمات اینترنت

در این قسمت، خدمات اطّلاع رسانی از طریق اینترنت و خطوط پرسرعت ADSL ارائه می شود. خدمات كپی و تكثیر نیز در این بخش انجام می گیرد.

11- كتابخانة دیجیتالی

در این بخش، دسترسی به كتابخانه های دیجیتالی و مجازی میسّر است.

12-مرکز جامع اطلاع رسانی

دراین بخش به کلیه پژوهشگران ودانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری ,خدمات مصاحبه مرجع با حضور یكی اززبده ترین كتابشناسان عصر حاضر در سطح استان در زمینه علوم انسانی ، تاریخ ، فرهنگ وادبیات ارائه می شود .

13- موزه

از سال 1367 ش كه ایجاد موزة وزیری از جمله بخش های وابسته به كتابخانه تصویب شد، اندك اندك نسبت به خرید اجناس و نفایس اقدام شد و در كنار آن اشیای نفیس از سوی یزدی ها به این مجموعه اهدا شد. هم اكنون در این مكان ده ها مرقّع ، فرمان ، صدها عكس قدیمی، اشیای نفیس ، وسایل ، صنایع دستی كهن ، ابزارآلات زندگی، ادوات جنگ و غیره نگهداری می شودكه این بخش نیزدر قسمتهای پایانی با عنوان "گنجینه نفایس" بطوركامل شرح داده شده است .

14-بخش مرمّت و صحّافی

وجود 190 هزار جلد كتاب چاپی ، 5000 جلد خطی و 5000 جلد چاپ سنگی و 6000هزار مجلد نشرّیه نیاز به بخشی برای احیاء ، مرمّت و صحافی دارد بویژه آنكه اكنون كتابخانه دارای 18هزار عضو بوده و روزانه حدود 500 جلد كتاب به امانت برده و یا بازگردانده می شود و هر ماه نشریات زیادی به كتابخانه فرستاده می شود.

15- آمفی تئاتر

تالاری است با گنجایش 120 نفر با امكانات صوت و تصویر كه در موقع برگزاری جلسات انجمن ادبی كتابخانة وزیری استفاده می شود و قرار است در آینده، دیگر همایش های علمی ، فرهنگی و ادبی در سطح شهر یزد نیز در این مكان برگزار شود.

16- نمایشگاه آثار

اشخاص حقیقی و حقوقی می توانند از این نمایشگاه برای ارائه آثار و خدمات خود استفاده نمایند.

مجموعه کتابخانه

اكنون (خرداد 89)تعداد كتاب های آن بیش از 200.000 هزار جلد است كه 4467 جلد آن خطّی و حدود 5000 جلد چاپ سنگی و 50 جلد چاپ عكسی است.

كتاب های خطّی درون ساختمانی ضد زلزله و آتش سوزی معروف به قلعة كتاب در طبقة زیرین كتابخانه ، در میان دیوارهای پیشین آب انبار خواجه عطاء الله نقشنبد كه از بناهای عصر صفوی است، قرار دارد.

كتاب های چاپ سنگی ، درون مخزنی جنب مخزن خطّی قرار دارد. كتابهای چاپی بیشتر در زمینة علوم انسانی بوده كه یك سوم آن كتابهای مذهبی است و از این میان حدود5000 جلد كتابها به زبان انگلیسی ، فرانسه ، روسی و آلمانی است.

تهّیة كتاب برای كتابخانة وزیری به دو گونة اهدایی و خریداری انجام می شود. هنوز كه هنوز است و سالها از درگذشت مرحوم وزیری می گذرد، بسیاری به عشق و ارادت او ، مجموعة خود را به كتابخانه اهداء می كنند و از سویی به دلیل اهمیت كتابخانه در نزد نویسندگان و استادان دانشگاه های یزد و ناشران ، همیشه تازه ترین آثار به این كتابخانه سپرده می شود و از سویی همه ماهه جدیدترین كتابهای چاپی كه توسّط واحد خرید كتابخانة مركزی آستان قدس خریداری می شود، به این مجموعه افزوده می گردد.

در مجموعة مطبوعات كتابخانه بیش از 400 عنوان مجله و 100 عنوان روزنامه از سال 1311 ق تاكنون نگهدای می شود این نشریات به دو صورت اهدایی و خریداری به مجموعه افزوده شده است به طوری كه آمار مجلدات آن اكنون به بیش از 6000 مجلد می رسد. این مجموعه در تالار مطبوعات قرار دارد.

منبع:گنج کویر:

خدمات

تا سال 1377 كتابخانه، به روش قفسة بسته اداره می شد و هم خروج كتاب از كتابخانه ممنوع بود. ولی از آن تاریخ، به استثنای كتاب های چاپی وقفی مرحوم وزیری كه حدود18000 جلد می شود، بقیه كتاب ها به مدّت دو هفته امانت داده می شود كه تا دو هفته هم قابل تمدید است. تعداد اعضای آن هم اكنون 18000 نفر بوده و روزانه به طور متوسّط 500 نفر از كتابخانه استفاده می كنند. كتابخانه به دلیل غنای كتاب ها، محلّ مراجعه اكثریت دانشجویان ،دانشگاهیان و دانش پژوهان است . كتابخانه دارای دو تالار برادران و خواهران به روش قفسه باز همراه با امانت دهی برای منزل و یك تالار ویژة محقّقان است. در تالار محقّقان خدمات اطلاع رسانی،بهره وری از نرم افزارهای اطلاع رسانی مانند سیمرغ ،نمایه انجام می شود.

دو بخش جدید كه به كار خدمات رسانی و اطلاع رسانی مشغول است، بخش كتابخانة دیجیتالی و مجازی و اینترنت با استفاده از خطوط پرسرعت ADSL است كه در هر سه بخش تالار محقّقان، كتابخانة دیجیتالی و اینترنت، كتابدار راهنما و كارشناس برای اطلاع رسانی حضور دارند.

تعداد كارمندان بخش های مختلف آن در حال حاضر 20 نفر است.

خدمات تهیه لوح فشرده یا تصویر نسخه های خطی:

از تمامی نسخه های خطی موجود در کتابخانه میکروفیلم تهیه شده است که محققین می توانند برای دریافت لوح فشرده یا تصویر نسخه خطی مد نظر, فرم درخواست مربوطه را تکمیل تا نسبت به تهیه آن از طریق سازمان کتابخانه ها موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی اقدام لازم صورت پذیرد.

منبع:گنج کویر:

تجهیزات

تمام بخش ها و تالارهای كتابخانه مجهّز به صندلی و قفسه ومیز استاندارد و نیز رایانة متصّل به شبكة مركزی برای جستجوی اطلّاعات كتاب شناسی است.

شرایط عضویت

علاقمندان به عضویت در کتابخانه لازم است یک قطعه عکس و یک برگ تصویر شناسنامه به همراه معرفی نامه معتبربه کتابخانه تحویل تا نسبت به صدور کارت عضویت اقدام شود. لازم به ذکر است عضویت در کتابخانه وزیری ویژه مقاطع تحصیلی دبیرستان وبالاتراز آن است.

بازید از کتابخانه

علاقمندان به بازدید از کتابخانه وزیری می توانند دوروزپیش از بازدید با روابط عمومی کتابخانه تماس بگیرند یا درخواست کتبی خود را به شماره 6264554-0351فاکس نمایند. ساعت بازید از کتابخانه از ساعت 9تا 14می باشد.

ساعت كار كتابخانه: 7 صبح الی 45/19 بعداز ظهر

گنجینة كتاب های خطّی و نفایس آن

هستة اوّلیة مخزن كتاب های خطّی، شامل كتابهایی بود كه واقف از خود و پدرش مرحوم سیدمهدی به كتابخانه اهدا كرده بود و پس از بنیان كتابخانه و دست یاری كه وزیری به سوی مجموعه داران و فرهنگ دوستان یزد دراز كرده، توانسته بود تا زمان درگذشت (3/2/1356) تعداد 3950 جلدكتاب خطّی را در این كتابخانه گرد آورد كه بیشترین آنها ، اهدایی و تعدادی هم كتابهایی بود كه با هزینة شخصی خود، از روی دیگر كتاب های خطّی موجود در یزد استنساخ شده بود امّا از سال 1358ش تا 1388 ش تنهاحدود 500 نسخه به مجموعة كتابهای خطّی افزوده شده كه باز تقریباً 90 درصد آن را كتاب های اهدایی تشكیل می دهد.

از سال 1345 ش در پی انبوه شدن كتابهای خطّی و درخواست واقف از استاد محمّدتقی دانش پژوه، فهرست نگار وكارشناس نامور نسخه های خطّی كتابخانة مركزی دانشگاه تهران و همراهی استاد ایرج افشار، زمینة فهرست نگاری كتابهای خطّی كتابخانه با اشراف و راهنمایی محمّدتقی دانش پژوه فراهم شد و كار با جدیت از سوی انجمن آثار ملّی و محمّد شیروانی، فهرست نگار كتابهای خطّی دانشگاه تهران پیگیری شد تا اینكه به ترتیب از سال 1350 تا 1358 ش، پنج جلد فهرست آن چاپ گردید. این فهرست متأسّفانه نواقص و اشتباهات فراوانی دارد و اطّلاعات آن یكدست نیست كه قرار است در سال 1388 ش با نظارت كتابخانة مركزی آستان قدس، ضمن ویرایش و پیرایش آن، اطّلاعات نسخه های تازه یاب نیز بدان افزوده شده و مجموعاً در شش جلد چاپ گردد.

در سال 1372 ش از تمامی نسخه های خطّی كتابخانه، دو سری ریزفیلم تهیه شده كه یك نسخة آن در كتابخانه و نسخه ای دیگر در كتابخانة مركزی آستان قدس وجوددارد و قرار است در سال جاری، دستگاه میكروفیلم خوان برای كتابخانه خریداری گردد تا بدین وسیله هم افراد بتوانند به آسانی از محتویات كتابها بهره ببرند و هم كتابها كمتر آسیب ببینند.

نیز به دلیل اهمیت و ارزشمندی نسخه های خطّی، یك بار فهرست كتابهای عربی آن در لبنان به سال 1368 ش و یك بار فهرست كتابهای پزشكی آن از سوی دانشگاه علوم پزشكی یزد به سال 1367ش چاپ شده است.

در گنجینة كنونی كتابهای خطّی، بسیاری از آثار نفیس و منحصر به فرد از كاتبان، نویسندگان و شاعران یزدی به چشم می خورد كه مجموعاً تعداد آن به 4670 جلد می رسد كه از این میان 147 جلد آن قرآن مجید و بیشترین درصد كتاب ها را كتابهای مذهبی تشكیل می دهد

منبع:گنج کویر:

اهمّ نفایس نسخه های خطّی كتابخانه

1- نزهه الانفس و روضه المجلس اثر محمّدبن علی عراقی، تحریر صفر 590ق، در امثال عرب .نسخة منحصر بفرد.

2- تفسیر فارسی (سورة اعراف تا مریم) مؤلّف و كاتب : ناشناس( گویا از سدة 5 ق)

3- تفسیر الموجز : اثرو به خطّ : ابوالفتوح عجلی (515 تا600ق ) در سدة 6 ق . نسخة منحصر به فرد.

4- الجامع لصنعه التریاق ، اثر : نورالدّین ابوالحسن علی بن عبدالعظیم انصاری، متطبّب، تألیف 669ق، كتابت 670 ق. در طبّ فارسی.

5- منتهی المطلب فی تحقیق المذهب : اثر و خطّ : علّامه حلّی، تحریر 678 ق.

6- المختارات من الرسائل، مجموعه منشآت از سده های 5 تا ق.كتابت 693 ق.

7- قرآن مجید به خطّ جلال جعفری، تحریر 712ق.

8- تذكرة سویدیه، اثر : ابن طرخان طبیب، تحریر، 715ق، در طبّ عمومی. امتیاز بزرگ كتاب در این است كه هفت موضع سرطانی راكشف و داروهای آن را به تفصیل بیان كرده است.

9- صحاح اللغه : اثرابونصر اسماعیل بن حمادجوهری، تحریر 763ق.

10-القانون فی الطب : اثر ابوعلی سینا، تحریر سدة 7ق.

11-تحریر المجسطی، اثرخواجه نصیر الدّین طوسی، در سده 9ق.

12-قرآن مجید (سوره الرّحمن تا آخر قرآن) تحریر 880ق، 28 برگ 15 سطری، دارای سرلوح مذّهب و جلد سوختة نفیس.

13-تذكرة نصرآبادی : اثر محمّدطاهر نصرآبادی. به امضای مؤلّف، تحریر 1091 ق.

14-دیوان حافظ، تحریر عهد صفویه، با 14 لوحة مینیاتور بسیارممتاز، اثر مینیاتورگران اصفهانی، دارای تذهیب و تشعیر، با جلد مقوّایی روغنی و گل بوتة رنگین.

15-سفینه النجاه (تفسیر فارسی ، از سورة عنكبوت تا سوره انا فتحنا) اثر ملّا مقیما یزدی.

16- اصول كافی : اثر علّامه مجلسی، با اجازه قرائت و مقابله به خطّ مؤلّف.

17-محضر الشهود فی ردّ الیهود : اثر حاجی بابا قزوینی یزدی، در 1211ق.

18- تورات مقدّس، به زبان عبری با خطّ نسخ و ترجمة فارسی، نوشتة محمّد كاظم الحسینی (نسخة منحصر بفرد).

19-تذكرة شبستان، اثر محمّدعلی مدرّس یزدی «شهلا یزدی» تألیف و تحریر 1276ق. در شرح احوال و اشعار شعرای ایران، بویژه یزد. نسخة منحصر بفرد.

20-جامع اللغات، اثر : محمّدجعفر ندوشنی یزدی، در سده 13ق، فرهنگ عربی به فارسی (نسخة منحصر بفرد).

21- خاطرات نوّاب وكیل، اثر سید محمّد رضوی« وكیل التّولیه» به خطّ مؤلّّف در سدة 14ق ،( نسخة منحصر بفرد).

22- مجمع الجواهر: گردآوری سیدعلی محمّد وزیری یزدی، 4 دفتر، 430برگ.

مجموعة نامه ها، یادداشت ها و دست نوشته های بسیاری از علما و مراجع و دانشمندان اسلامی. در این مجموعه، دستخطّ 360 نفر از بزرگان اسلامی ازجمله آیات عظام و كرام : سید ابوالحسن اصفهانی، سیدمحمّدكاظم طباطبایی یزدی، حاج آقاحسین بروجردی، سیدعبدالله شیرازی، سیدشهاب الدّین مرعشی نجفی، سید محمّدرضا گلپایگانی، و امام خمینی دیده میشودكه اتّفاقاً كهن ترین دست نوشتة امام خمینی به تاریخ 11 جمادی الاول 1363 ق ، در این مجموعه وجود دارد منبع:گنج کویر:

انتشارات كتابخانه

زندگی و پویایی هر مركز فرهنگی، در گرو شناسایی آثار نیك و تلاش در جهت حفظ و چاپ و نشر آثار ماندگار است و این اقدام نیك در نزد كتابخانه ها ی بزرگی كه نسخه های خطّی ارزنده دارند، و محلّ آمد و شد صدها پژوهشگر و اندیشمند هستند ، بیش از پیش نمود دارد.

كتابخانة وزیری نیز به دلیل همّت ، پشتكار و نفوذ كلام حجّت الاسلام وزیری، دارای صدها نسخة خطّی نفیس و ارزنده و ده ها نسخة منحصر به فرد خطّی است كه باید زمینه چاپ آن ها فراهم شود، امّا در سالیان پیش كتابهای ارزنده ای را با همكاری انجمن آثار ملّی (انجمن آثار و مفاخر فرهنگی كنونی) و دیگر ناشران با عنوان های زیر به ترتیب الفبا چاپ نموده است:

1-سیمای فضیلت، گردآوری : ضیاء قریشی، یزد: مركزیزدشناسی، 1374، وزیری، 352ص.

دربردارندة گفتارهایی است در پاسداشت حجّت الاسلام وزیری و ستایش از كارهای نیك او در یزد به همراه زندگی نامه ، اشعار و خاطراتی از وی به قلم نویسندگان، دوستان و نزدیكان وزیری.

2-فهرست نسخه های خطّی كتابخانة وزیری یزد : محمّد شیروانی ، تهران : انجمن آثار ملّی ، 1358-1350 ، وزیری ، 5 جلد ، روی هم 2031ص.

در این دوره مجموعاً 3950 نسخة خطّی ، 216 مرقّع نفیس و 7 نكاح نامة بسیار نفیس كه تا سال 1357ش در این كتابخانه موجود بوده، بر حسب نام و نشان نویسنده ، سال تحریر، نوع خط ، موضوع، تصویر، نسخه و دیگر توضیحات بایستة نسخه شناسی معرّفی شده است، و قرار است ویرایش جدید این دوره، همراه با تصحیح، توضیحات و تحقیقات جدید و شناسایی نسخه هایی كه از سال 1357 ش تاكنون به كتابخانة وزیری افزوده شده ، در سال 1388 انجام گیرد.

3-مجموعة وزیری : سیدعلی محمّد وزیری یزدی، به كوشش : ‌‌محمّدتقی محصّل همدانی ، یزد : كتابخانة وزیری و مرتضوی تهران، 1355 ، وزیری ، ج1 ، 337ص.

در این كتاب، برگزیده ای از یادداشت های وزیری كه حاصل شنیده ها، دیده ها و برداشتهایی از نسخه های خطّی، دیوان ها و تذكره هائی كه بیشتر درباره بزرگان ، تاریخ ، فرهنگ و ادب یزد بوده و نیز دانستنی های سودمند ادبی و دینی گردآمده است. چاپ برگزیده ای از تذكره السلسله در شرح احوال و اشعار خاندان مدرّس یزد، اثر صابر خویدكی از سودمندی های این مجموعه است و قرار بود دفترهای دیگر آن هم چاپ شود كه تاكنون چاپ نشده است.

4-محضرالشهود فی ردّ الیهود : حاجی بابا قزوینی یزدی، به كوشش : سیداحمد حسینی اشكوری ، یزد : كتابخانة وزیری ، 1348 ، وزیری ، 195 ص.

این كتاب كه با پیگیری بانی كتابخانه در شهر نجف چاپ شده است، اثر حاج بابا قزوینی از دانشمندان بزرگ یهودی یزدی ساكن در نجف بوده كه به همراه پدرش مسلمان گشته است. وی در این اثر بر پایة پژوهش های گستردة خود در دین یهود، دگرگونیهایی را كه در این دین و كتاب آسمانی تورات در طول تاریخ انجام شده ، نقد و بررّسی نموده است.

5-المختارات من الرسائل : مؤلّف نامعلوم ، به كوشش: ایرج افشار ، تهران : انجمن آثار ملّی ، 1355 ، وزیری ، 340ص.

مجموعه ای است از منشآت ، فرمان ها ، احكام دیوانی ، شرعی و عرفی از سده های پنجم تا هفتم هجری قمری كه در 693 ق كتابت شده و به راستی یكی از آثار مهم و ارزنده ملّی و اسناد تاریخی ایران است و یگانة نسخه آن در كتابخانة وزیری یزد قرار دارد. این كتاب به صورت عكسی چاپ گردید ، امّا در سال 1378 به كوشش ایرج افشار و غلامرضا طاهر ، بازنویسی تصحیح و ویرایش شد و در سلسلة انتشارات بنیاد موقوفات دكتر محمود افشار یزدی به چاپ رسید.

6-مشروطیت در یزد : علی اكبر تشكّری بافقی ، یزد: مركز یزدشناسی، 1378،وزیری،290ص

كتاب مستندی است دربارة زمینه های پیدایش جنبش مشروطیت در یزد، همراه با ارائه اسناد تاریخی، برّرسی رویدادها و تحلیل سیاسی اجتماعی اوضاع یزد در عصر مشروطه.

7-معادن الحكمه فی مكاتیب الائّمه : محمّدبن المحسن بن مرتضی كاشانی(علم الهدی ) به كوشش : علی اكبر غفاری ، تهران : مكتبه الصدوق ، 1388ق ، وزیری ،2ج ، 136+346 ص. (عربی)

نوشته ها و نامه های امامان 12 گانة شیعه به افراد مختلف كه از منابع گوناگون گردآوری و ساماندهی شده و از روی نسخه های چندگانة آن كه در كتابخانة مرعشی ودیگر جایها است، تصحیح و چاپ شده است.این كتاب بعدها در قم تجدید چاپ گردید.

8-منتخبی از دیوان قضایی یزدی: انجمن ادبی كتابخانة وزیری یزد ، یزد : انجمن ادبی كتابخانة وزیری یزد ،1366 ، وزیری ، 186ص .

این گزیده كه با پیگیری دكتر سیدضیاء قریشی ، دبیر وقت انجمن ادبی فراهم شده، شامل دیباچه ای در شرح احوال و اشعار قضایی یزدی، یكی از سه شاعر نامی یزد در دورة قاجار به خامة آقای سید محمود رستگار، عضو انجمن ادبی است و متن كتاب شامل برگزیده ای از قصاید ، غزلیات و دیگر اشعار اوست. دیوان كامل اشعار او به كوشش احمد كرمی، در سلسله نشریات ما به سال 1370 چاپ شده است.

9-وقف نامة كتابخانة وزیری یزد: یزد : كتابخانة وزیری ، 1350 ،رقعی ،12 ص.

متن وقف نامه ای است كه بوسیله آقای مصطفی فرساد تحریر شده و در 12 تیر 1348 در دفتر اسناد رسمی ، موقع وقف كتابخانه به آستان قدس رضوی تنظیم وثبت شده است.

10-یادنامة كنگرة بزرگداشت ابوالفضل رشیدالدّین میبدی ، به كوشش: یدالله جلالی پندری،یزد، مركز یزدشناسی و ادارة كلّ فرهنگ و ارشاد اسلامی یزد، 1378، وزیری، 442ص.

در بردارندة گفتارهایی است كه هنگام برگزاری كنگرة میبدی در سال 1374 در شهر میبد ارائه و یا خوانده شده است.

دیگر آثار

چندین كتاب نیز بر پایة نسخه های خطّی كتابخانة وزیری و بوسیلة دیگر ناشران و سرمایه گذاری آن ها چاپ شده كه بدان اشاره می شود:

1- تذكرة شبستان : محمّدعلّی مدرّس «شهلا یزدی» به كوشش : اكبر قلمسیاه ، یزد :گیتا ، 1379، وزیری ، 906ص.

این تذكره جامع كه یگانة نسخه خطّی آن در كتابخانة وزیری موجود است، بر پایة بررسی های انجام شده ، تحریر نهایی آن حدود سال 1282 ق (در منابع 1276 ق آمده است)انجام شده و در بردارندة شرح حال و اشعار حدود 200 تن از شعرای ایران بویژه یزد است. شرح و اشعار برخی از شاعران ، تنها در این تذكره دیده می شود.

2- تذكرة میكده: محمّدعلی مدرّس «وامق یزدی» به كوشش : حسین مسرّت ، یزد اندیشمندان یزد و ریحانه الرسول یزد ، ویرایش دوم ، 1381 ، وزیری ، 784ص.

میكده، در بردارنده شرح حال و اشعار 62 تن از شعرای یزد و یا باشندة یزد در عصر قاجار بوده و به سال 1262 ق انجام یافته است . تصحیح كتاب حاضر به پایة سه نسخه انجام شده كه یكی از آنها در كتابخانة وزیری وجود دارد. در ویرایش جدید، تاریخ ادبیات یزد در عصر قاجار بدان افزوده شده است.

3-خاطرات نوّاب وكیل : سید محمّد رضوی ، به كوشش : اكبر قلمسیاه ، یزد : گیتا ، 1378 ، وزیری ، 608 ص.

بازنویسی از روی تنها نسخة موجود در كتابخانة وزیری ، این كتاب تالیف سیدمحمّد رضوی، نمایندة مردم یزد در نخستین دورة مجلس شورای ملّی است و در بردارندة آگاهی های منحصر از رویدادهای تاریخ یزد در عصر قاجار و پهلوی اوّل است. پیرایش و ویرایش جدید آن زیر نظر استاد ایرج افشار و بوسیلة آقای دكتر علی اكبر تشكّری بافقی در سلسله انتشارات علمی به سال 1388 زیر چاپ است.

3- فهرست كتابهای خطّی پزشكی كتابخانة وزیری یزد ، یزد: دانشگاه علوم پزشكی شهید صدوقی یزد، 1367 ، رقعی ، 48ص.

بازچاپ بخش كتب خطّی پزشكی ، به نقل از دورة فهرست نسخه های خطّی كتابخانة وزیری.

4- فهرس مكتبه الوزیری یزد، گردآوری و ترجمه : محمّد سعید الطریحی، بیروت: مركز الدرّاسات و البحوث العلمیه ، 1410 ق ، وزیری ، 377ص . (عربی)

شناسایی كتابهای خطّی عربی كتابخانه وزیری بر پایة دورة فهرست نسخه های خطّی كتابخانه. این فهرست به ترتیب الفبا گردآمده و در پایان فهرست نام كتاب ها، رساله ها و نویسندگان برای دسترسی بهتر چاپ شده است.

منبع: گنج کویر :

انجمن ادبی كتابخانة وزیری

حجّت الاسلام وزیری كه خود از اعضای انجمن ادبی یزد، در سال 1349 در اندیشة بنیان انجمنی تازه افتاد و پس از آنكه پیشنهاد تشكیل انجمن از سوی دكتر احمدعلی رجایی بخارایی، استاد ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد و مدیر كلّ امور فرهنگی آستان قدس رسید، حجّت الاسلام وزیری، مجدّانه به بنیان آن همّت گماشت. تا اینكه در سال 1350 ش به ریاست خود او و با حضور دكتر رجایی انجمن ادبی كتابخانه رسماً آغاز به كار كرد. انجمن از ابتدا تاكنون به ریاست آقایان : حجّت الاسلام وزیری(1350 تا اسفند 1355) غلامرضا مرشد(اردیبهشت 1356 تا دی 1367) و محمّدرضامشكیان (دی 1367 تاكنون ) به كار خود ادامه می دهد و جلسات شعرخوانی و نقد و بررسی اشعار با حضور ادیبان و شاعران یزد (بین 30 تا 50 نفر) در شبهای یكشنبه در محلّ كتابخانه وزیری تشكیل می شود و نقش شایسته ای در شكوفایی شعر و ادب یزد داشته است.

از فعّالیت های جانبی این انجمن ، چاپ 12 شماره فصلنامه (از زمستان 1367 تا سال 1370) و چاپ كتابی با عنوان «منتخبی از دیوان قضایی یزدی» به همّت سید ضیاء قریشی در سال 1366 وهمگامی در چاپ دیگر انتشارات كتابخانه است . دیگر فعّالیت انجمن، برپایی جلسات ویژة نكوداشت شعرای درگذشته انجمن و دیدار با شعرای نامی مهمان در یزد از جمله آقایان : دكتر قاسم رسا، دكتر سیدحسین خدیوجم ، احمد گلچین معانی، علی باقرزاده بقاء، محمّد قهرمان ، جلال بقائی نائینی ، احمد كمال پور، دكتر احمدعلی رجایی، ذبیح الله صاحب كار، دكتر غلامحسین یوسفی و دیگران بود.

استاد احمد گلچین معانی، خاطره یكی از این دیدارها را چنین بازگو كرده است:

با من به سوی انجمن شاعران یزد یعنی به درك محضر اهل صفا بیا

گلچین ز خاطرات خودش آورد یاد و گفت : با من به یزد، بار دگر ای بقا بیا

منبع:گنج کویر:

گنجینة نفایس(موزه)

بی درنگ پس از راه اندازی كتابخانه و درخواست بانی آن از دارندگان اسناد و كتب خطّی، اندك اندك، به غیر از كتاب، تعدادی فرمان، نكاح نامه، مرقّع و حتّی اشیای نفیس و عتیقه به كتابخانه اهدا شد و از سال 1367 ش كه وجود موزه ای در كنار كتابخانه به تصویب مدیران ارشد آستان قدس رسید، شروع به خرید اشیاء و آثار نفیس گردید. به موازات این كار، تأسیس مركز یزدشناسی كه به همّت جمعی از فرهنگیان و ارادتمندان مرحوم وزیری در سال 1374ش محقّق شد، گروهی از مجموعه داران و علاقمندان و نیكوكاران را ترغیب و تشویق نمود كه اشیاء و وسایل ارزشمند تاریخی و كهن خود را به گنجینه ای كه در كناراین مركز قرار داشت، بسپارند به حدّی كه دیگر فضای وسیع تالار طبقة دوم كتابخانة مروج، گنجایش نگهداری آنها را نداشت و اكنون كه آن گنجینه ، پس از سالها به جایگاه اصلی خود واقع در طبقة همكف ساختمان جدید كتابخانه منتقل شده، از وجود دهها مرقّع، صدها سكّه، هزاران قطعه عكس از مراجع ، بزرگان، علما،و اماكن تاریخی یزد، ابزار وادوات جنگی، عودسوز، ابزار و اشیای توزین، سماور ، لباس های سنّتی و قدیمی، مهر و نگین انگشتری ، تابلوهای نقاشی، قلمدان و وسایل تزئینی و هنری بهره مند است. ابزار و اشیاء ومرقعّاتی كه هركدام معرّف ذوق و هنر هنرمندان و صنعت كاران یزد در طول تاریخ است.

از برجسته ترین نفایس این گنجینه می توان به موارد زیر اشاره كرد:

1-طومار كامل قرآن كریم به قطع بازوبندی به طول 60/5 متر وعرض 9 سانتی متر به خطّ بسیار ریز(غبار) اسماعیل بن علی نقی موسوی یزدی، تحریر1199ق بر كاغذ ترمه.

2-وقف نامة مدرسة شاهزاده محمّدولی میرزا، حاكم یزد، تحریر1221ق، به طول 30/2 متر و عرض 40 سانتی متر كه در حاشیة آن 199 نفر ازعلما، بازرگانان، طلّاب، بزرگان و خوانین یزد امضاء یا مهر نموده اند.

3-قبالة ازدواج آقا محمّد هراتی و خدیجه سلطان به تاریخ 1284ق با مهریة هفت هزار تومان.

4-قبالة ازدواج میرزا محمّد صرّاف بمی و خدیجه سلطان خاتون با مهریة 210 تومان.

5-نمونة خطوط دانشمندان نامی اسلام مانند : علّامه حلی، علّامه مجلسی، شیخ بهایی،ملّا اسماعیل عقدایی و ملّا مهدی نراقی.

6- نمونة خطوط استادان خوشنویس ایران مانند : احمد نیریزی، میرعماد، درویش عبدالمجید طالقانی و عبدالوهّاب طرازیزدی

7- تعداد زیادی وقف نامه، منشور، اسناد، قباله های دولتی، نقوش قدیمی، مرقعّات (216مرقع) ،چهار فرمان از فتعلی شاه قاجار، شش نكاحنامه نفیس مذهّب و 150 سكة ضرب دارالعباده یزد.

منبع :گنج کویر:

معرفی واقفان ارجمند كتابخانه

كتابخانة وزیری از بدو بنیان تاكنون ، مورد عنایت بسیاری از نیكوكاران و فرهنگ دوستان یزدی و یزدی تبار بوده و تقریباً می توان گفت نیمی از كتاب های چاپی و تقریباً تمامی كتب خطی آن اهدایی یا وقف است.البته پس از وقف كتابخانه به آستان قدس رضوی، بیشترین تعداد كتاب را آستان قدس خریداری كرده است. نام واقفان واهداكنندگانی كه تعداد قابل توجّهی كتاب اهدا كرده اند، بیش از هزار نفر است ، اما افراد زیر كسانی هستند كه بیشترین كتاب و گاه كتابخانة شخصی خود را به این مجموعه اهدا كرده اند كه به ترتیب الفبا عبارتند از :

1-پروین آرامی2-عبّاس استادان صفّار3- برادران اكبری4- ایرج افشار5-بابك افشار 6- اكبر ایرانی7- علی باقرزادة یزدی8- آیت الله العظمی حاج سیدحسین بروجردی9-حسین بشارت10-شیخ محمّد بكایی 11-بهشتی12- آیت الله العظمی سیدمحسن حكیم13- سیدولی الله خاتمی14- زین العابدین خمسه15-محمّدحسین دهقان طزرجانی16- صادق دیهیمی17- تقی رسولیان18-حاجی ابوالحسن رشتی19-حاجی سید حسین رضوی 20- سیدمحمّدعلی ریاضی یزدی21- محمّدعلی زاهدی22-دكترحسن سعیدا اردكانی23- مهندس حسین سنایی اردكانی24- حجّت الاسلام شیخ احمد شریعت عقدایی 25- غلامحسین صالح26-عضدی27- سید محمّدعلی علاقبند28-كاظم آقا علائی 29- آیت الله حاج شیخ محمودفرساد30- فاطمه كاسب31- احمد كرمی32- آیت الله العظمی سید شهاب الدین مرعشی نجفی33-دكترسیدمحمودمرعشی نجفی34-دكترفتح الله مضطرزاده35-معتمد الحكمای ریاضی36-حاج شیخ محمّدعلی نحوی37-حسین نوّاب یزدی38-حجّت الاسلام والمسلمین حاج سیدعلی محمّد وزیری39-دكترسیدمحمّدحسین وزیری40-حاج شیخ محمّدعلی هدایتی41-محمّدهراتی یزدی.

برخی از مراكز فرهنگی ایران كه بیشترین تعداد كتاب را اهدا كرده و كماكان نیز اهدا می كنند،به قرار زیر است:

1-ادارة كلّ فرهنگ و ارشاد اسلامی یزد2-انتشارات دانشگاه یزد3-انجمن آثار ملّی4- بنیاد موقوفات دكترمحمود افشار یزدی5-بنیاد ریحانة الرسول یزد6-دانشكدة حضرت رقیه(س) 7- دانشگاه آزاد اسلامی یزد8- دانشگاه یزد9- سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان یزد10-كتابخانة آیت الله العظمی مرعشی نجفی11- كتابخانه مركزی آستان قدس رضوی12- كتابخانه مركزی دانشگاه تهران13- كتابخانه مجلس شورای اسلامی142-مجمع ذخایر اسلامی15- مركز اصفهان شناسی16- مركز پژوهشی میراث مكتوب.

به طور متوسّط ماهانه، 1000جلد كتاب به كتابخانه اهدا می شود. برخی از افراد نیز هستند كه بدین مكان كمك مالی كرده اند كه عبارتند از : 1-حجّت الاسلام والمسلمین سید محمّد خاتمی 2- مهندس جهانگیری 3- مهندس سیدمحمّد احرامیان 4- دكترعطاء الله مهاجرانی.



یزدفردا

یزدفردا

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا